De CINEmaki geeft Kill Bill: Vol. 1 (reg. Quentin Tarantino) de ‘thumbs up’, maar professioneel filmkenner Constant Hoogenbosch ziet het toch heel anders. Over filmsmaak valt te twisten! ‘Misschien moet Tarantino maar geen films meer regisseren, en alleen scenario’s schrijven.’
:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|Kill Bill: Vol. 1|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::
“Wat vindt u eigenlijk van Quentin Tarantino?” Vaak genoeg krijgt filmgoeroe Constant Hoogenbosch deze vraag van een verwachtingsvolle bioscoopbezoeker na een speciale voorstelling van arthouse LUX, of een andere voorstelling waar hij vooraf een film mag introduceren. Op zulke momenten stroopt Hoogenbosch zijn mouwen op. “Wil je de lange versie of de korte?”, vraagt hij, terwijl hij in zijn achterhoofd even inventariseert of hij alle argumenten nog netjes paraat heeft staan. Tarantino is een pet hate van dit Nijmeegse filmkenniskanon, en het plezier straalt er even hard van af wanneer hij deze regisseur lik op stuk geeft, als wanneer hij het heeft over zijn geliefde obscure horrorfilms of welk aan film gerelateerd onderwerp dan ook.
Het moge duidelijk zijn waarom de man achter Movie Machine – een bedrijfsnaam die het kijkgedrag en de op filmkennis draaiende radertjes in zijn hoofd goed samenpakt – zo’n gedoodverfde kandidaat is voor deze rubriek. Hoogenbosch verwelkomt De CINEmaki in zijn leeskamer, waar slechts kleine stukjes muur doorschemeren. De rest wordt aan het zicht onttrokken door een enorme verzameling boeken en graphic novels. En je kunt ervan op aan dat dit nog lang niet al het drukwerk is dat hij in huis heeft.
Waar en wanneer heb je Kill Bill Vol. 1 voor het eerst gezien?
“In de persvoorstelling heb ik die gezien. Dat was in Amsterdam, in het jaar dat ‘ie uitkwam. Dus ik heb ervoor nog echt door heel Nederland gereisd, ja. Dat was in Pathé Arena, als ik me niet vergis. En toen heb ik ‘m vlak daarna ook in de sneak preview gezien in JT Carolus Nijmegen.”
Waarom nog een tweede keer?
“Ik deed sowieso altijd die inleiding bij de sneak preview, dus ik was daar toch. Op zich vind ik het nooit zo erg om een film nog een keer te kijken, en vooral bij de films van Quentin Tarantino kun je nog een keer heel goed kijken waar alles vandaan komt. Waar hij het allemaal vandaan heeft gehaald en bij elkaar heeft geplakt.”
Lekker referenties spotten.
“Nou ja, lekker is dan wel tussen aanhalingstekens. Dat is ook een beetje het probleem wat ik heb met Tarantino. In zijn begindagen werd Reservoir Dogs neergezet als – Dat is overigens zijn tweede film, niet zijn eerste film. Zijn eerste film was geflopt en toen helemaal vergeten. Toen hij uitkwam met die Reservoir Dogs werd hij onthaald met: ‘Dat is de nouvelle violence!’ Maar toen dacht ik: ziet nou echt niemand dat hij die film compleet gejat heeft? Reservoir Dogs; het scenario en de aankleding, de undercoveragent, de diamantrovers, de zwarte kostuums met de stropdasjes en de zwarte zonnebrilletjes…”
Die komen uit allemaal andere films?
“Nee! Dat was gewoon gejat uit City on Fire, van Ringo Lam uit 1987. En dat is een film die hij gezien heeft, in zijn dagen in de videotheek. Ik dacht al: wat raar dat niemand daarover fulmineert. Kijk, het maffe is dat hij daar in die begindagen niet over wilde praten. Later kon hij er niet omheen, want hij werd op een gegeven moment wel daarmee geconfronteerd. In het begin sprak hij daar altijd overheen. Later heeft hij wel toe moeten geven, want door internet kregen steeds meer mensen kennis van die film. De komst van internet is voor Tarantino de schaduw die over zijn werk geworpen wordt.”
Elk van zijn films is een pastiche.
“Tarantino heeft zijn carrière opgebouwd door letterlijk – wat bij anderen gewoon plagiaat wordt genoemd – scènes en stijliconen over te nemen en in zijn eigen films te zetten. En dat vind ik bijzonder kwalijk. Goed, je kunt erover redetwisten of het origineel is. Dat hij als een soort moderne popart-kunstenaar allerlei invloeden uit andere werken samenbrengt, en dat in een nieuw kunstwerk onderbrengt. Maar bij Kill Bill 1 vind ik dat te ver gaan.”
Als er iemand graag en veel over films praat, dan is het wel Constant Hoogenbosch. Hij heeft net op een rustig tempo zijn ene zin nog niet afgemaakt, of er borrelt alweer een nieuwe op die hij er direct achteraan lanceert. Veel van de punten in dit geschreven interview zijn kunstmatig aangebracht, waar het op de opname veel meer klonk als een komma. Het is ook een interview waarbij ik de tijd uit het oog verlies. Opeens blijkt dat we al een kleine twee uur aan het praten zijn.
Maar voor het zover is, blijft het een voortdurende strijd om ons niet te veel te verliezen in een zee van popcultuurreferenties. Je zou het ironisch kunnen vinden dat iemand als Hoogenbosch die zo gemakkelijk in referenties praat zo’n hekel heeft aan de soort-van-zielverwant Tarantino. Maar dat is juist het probleem: Hoogenbosch ziet ze vrijwel allemaal direct.
Neem ons eens mee in je kijkervaring van Kill Bill.
“De film begint al met het logo van de Shaw Brothers. Ok, een grapje. Leuk. Het is een knipoog naar de Shaw Brothers in de jaren zeventig, dat stroboscoopbeeld met dat hele schelle trompetmuziekje daarachter.”
Wat ook vals klinkt, zoals op een te vaak afgedraaide videoband.
“Vervolgens krijg je de muziek van Meiko Kaji, uit Lady Snowblood. Dat gebruikt als hij een heel belangrijk nummer. Ook de slotscène, dat eindgevecht in de sneeuw, komt letterlijk uit Lady Snowblood. O-Ren Ishii (Lucy Liu, red.) is eigenlijk gewoon een soort Lady Snowblood, alhoewel het origineel wel aan de goede kant van de wet staat, en deze keer is de tegenstander The Bride, Uma Thurman, in dat pakje van Bruce Lee uit Game of Death. Dan denk ik: het is te veel bij elkaar. Ik vind dat heel storend. Want eigenlijk, om het heel bot te zeggen, pronkt hij met de veren van een ander.” Licht geagiteerd: “Het is niet origineel!”
Je zou kunnen zeggen dat het nou eenmaal zijn stijl is.
“Maar hij doet het te veel en te vaak. Bij Kill Bill vond ik het gewoon te erg. Hij heeft complete scènes overgeheveld naar zijn film. Waar is de artistieke uitdaging als regisseur? En dan denk ik, en dat vermoeden heb ik heel sterk, is dat omdat Tarantino de wereld wil laten zien wat voor enorme filmgeek hij is? Dat hij zoveel kent en zoveel heeft gezien? En dat hij daar voortdurend naar moet verwijzen om zichzelf te doen gelden in Hollywood, is het dat nou?”
Wanneer wordt dat vooral irritant?
“Er zit een scène bijvoorbeeld in Inglourious Basterds waar Melanie Laurent op een gegevent moment voorop haar bioscoopje die tekst aan het veranderen is voor een nieuwe film die gaat draaien. Nou, welke letters hangt zij daar op? Le Corbeau van Henri-Georges Clouzot. Nou, Inglourious Basterds speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog, dus de kans dat die film daar destijds gedraaid heeft is vrijwel nihil.”
Leg uit.
“De Duitsers zagen Le Corbeau als een kritische film over hun regime, en het Franse verzet – vooral communisten – zagen de film als een hekeling van het Franse volk. Dat volgens de film het Franse volk zelf verdeeld zou zijn, en zich daarom zou overgeven. Nou kun je de discussie starten: wil Quentin Tarantino laten zien dat hij die film Le Corbeau kent, of past dat nou echt in het valse universum dat hij daar neerzet? In Amerika heb je echt nog veel meer het echte arthouse-snobisme, wat hier nu weg is. Ik heb altijd het idee dat Tarantino wil zeggen: kijk eens, ik heb Le Corbeau gezien van Henri-Georges Clouzot!”
De hele bioscoop hangt vol met verwijzingen nar andere films. Tarantino’s hele oeuvre bulkt ervan.
“En ik vond dat met Kill Bill, de eerste, vond ik dat hij vanaf dat moment bij die film vond ik dat hij echt daarin ging doorslaan. Kijk, Pulp Fiction heeft dat ook wel, maar toch iets minder. Maar toen ik Kill Bill zag, had ik echt: nou is Quentin Tarantino gewoon aan het winkelen in de supermarkt van de film. Overdaad schaadt. Dat is het bij hem vooral. Tarantino is gewoon een wandelende filmencyclopedie, en hij spuit die kennis overmatig in zijn films. Het is in mijn ogen bijna alleen maar vorm, weinig inhoud. Ik heb een gevoel dat ik door een filmmuseum loop als ik naar zijn films kijk. Voor mij was die lol er met Kill Bill ook af. ”
Er is ook een deel 2.
“Toen Kill Bill: Vol. 2 uitkwam, had ik het helemáál gehad.”
Maar Tarantino heeft ook zijn sterke punten.
“Hij kan ontzettend goed dialogen schrijven. Daar vind ik hem heel erg goed in. Ik moet trouwens wel zeggen dat ik Reservoir Dogs nog steeds zijn beste film vind, hoor. De karakters en de dialogen drijven die film. En wat ik daar ook leuk vind is de wijze waarop hij monteert, dat hij het totaal niet chronologisch laat zien. En het past allemaal, je hebt nog steeds in de gaten wat er allemaal gebeurt.
“Welke ik heel erg leuk vind, is True Romance. Die is gebaseerd op een scenario van Tarantino, en dat vind ik een veel betere film dan de rest. Daar zit wel de kracht in van zijn werk, die is geweldig qua dialogen, echt! Maar ook zie je een andere regisseur aan het werk, die daar een hele vlotte, goed gemaakte film van maakt. Dus ik had zoiets van: misschien moet ‘ie eigenlijk misschien niet meer regisseren, maar scenario’s schrijven.”
Die film bevat het beste van Tony Scott en het beste van Tarantino.
“Jahaa! Dat vond ik wel een verademing om te zien. Daarom moest ik ook zo lachen: er werd zo’n dvd-box uitgebracht met het beste werk van Quentin Tarantino, en toen zat die film er dus in. Die heeft hij helemaal niet geregisseerd.”
Hij staat ook in de regisseurscollectie van Quentin Tarantino in de Cinematheek.
“Terwijl het heel raar is eigenlijk. Want eigenlijk zou ook Natural Born Killers er dan bij moeten staan. Het scenario van die twee films is eigenlijk één verhaal, hè. Het originele scenario, dan. Het is uiteindelijk gesplitst in True Romance en in Natural Born Killers. Daarom zitten er ook hele veel overeenkomsten tussen die twee verhalen.”
Oliver Stone heeft dan weer zijn eigen plank.
Lachend: “Tony Scott nog niet? Geen postume schap?”
Die wordt toch iets minder gezien als auteur.
“Ja, dat is wel zo. Dat is toch een ander soort regisseur.”
Even Jackie Brown terzijde, mis je in Kill Bill misschien de hand van Roger Avary?
“Hmmmmm… Nee. Ik denk dat Kill Bill wel een logisch gevolg als je de films van Tarantino allemaal in een lijn ziet. Maar dat is wel een hele goede vraag, het is heel moeilijk in te schatten. Ik zou niet durven zeggen hoe groot die invloed van Avary is geweest. Ik denk wel dat Kill Bill geen onverwachte film was. Niet het idee: Avary werkt er niet meer aan mee, nu zullen we wel iets heel anders gaan krijgen.”
Reservoir Dogs en Pulp Fiction zijn met Avary geschreven. Jackie Brown niet, maar is gebaseerd op een bestaand boek.
“Misschien is Avary dan toch wel een remmende factor geweest op dat doorslaan van Tarantino. In Pulp Fiction heb je nog dat het verhaal behoorlijk fragmentarisch is. Dat de lijntjes uiteindelijk allemaal bij elkaar komen, waardoor een ontzettende dynamiek gecreëerd wordt. En Jackie Brown is wel nog meer verhaalgedreven en vooral ook dialooggedreven. Ik denk dat het inderdaad een heel erg interessante opmerking is om te zeggen: op het moment dat Roger Avary niet meer bij Tarantino zit, is wanneer Tarantino doorslaat.”
Iedere Duimpjeworstelaar krijgt ook de gelegenheid om een positief oordeel te geven over films. De CINEmaki vroeg Constant Hoogenbosch om drie tips te geven aan de lezer:
The Exorcist: “Een bijzonder krachtige horrorfilm die ook als psychologisch drama goed uit de verf komt. William Friedkin regisseert met vaste hand en een uitstekende rolbezetting, en creëerde een nog steeds niet overtroffen icoon rond het thema exorcisme.”
Things to come: “Schitterende verfilming van het verhaal van H.G. Wells. Menzies pakt uit met een weergaloos spektakel dat zijn tijd letterlijk en figuurlijk ver vooruit is.”
Blade Runner: “Een nog steeds niet gedateerde sciencefictionfilm.”
de CINEmaki 