De CINEmaki geeft The Tree of Life (reg. Terrence Malick) de ‘thumbs up’, maar Chris Abbenhuis van Cinematheek Nijmegen zeker niet. Over filmsmaak valt te twisten! ‘Ik ben ervan overtuigd dat over 10 jaar niemand meer naar The Tree of Life kijkt.’
:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|The Tree of Life|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::|:::
Het idee voor de interviewrubriek Duimpjeworstelen ontstond toen ik – als Cinematheek-medewerker – voor de zoveelste keer van een klant hoorde ‘wat voor kutfilm Drive toch is’. Het niet eens zijn over films is grappig en boeiend. Daar zit een interviewvorm in, wist ik meteen. Voor de allereerste aflevering gaan we daarom naar de bron: de Cinematheek.
Bedrijfsleider Chris Abbenhuis vecht voor het voortbestaan van de kwaliteitsvideotheek, maar vooral voor de collectie. Het is de meest complete dvd-collectie van Nederland en bovendien het levenswerk van Abbenhuis. Dankzij de tijdelijke overname door advocaat Han Keijzer hebben initiatieven om het bedrijf te redden meer ademruimte gekregen. Zo ook het crowdfunding-project ‘Red de Cinematheek’: als driehonderd mensen elk 100 euro inleggen, kan dat een definitieve doorstart mogelijk maken. Dit project heeft inmiddels al meer dan de helft van de benodigde donateurs.
Maar laten we het eens gaan hebben over The Tree of Life. Wanneer en waar heb je de film gezien?
“In Cannes (op het filmfestival waar de film in 2011 de Gouden Palm won, red.), maar niet de première. Ik was er niet geaccrediteerd, dus ik kon daarvoor geen kaartje krijgen. The Tree of Life ging tegelijkertijd in première in alle Franse bioscopen. Maar ik zat dus middenin de hele hype. Het was de gedoodverfde winnaar, dus waren er hoge verwachtingen.”
Die kwamen niet uit.
“De film heeft mij absoluut niet geraakt. Je kunt wel zien dat ze door een erg talentvol filmmaker gemaakt is, maar Terrence Malick is eigenlijk uitsluitend met zichzelf bezig. Niet met de kijker. Hij heeft wel het talent ermee weg te komen.”
Hoe bedoel je?
“Het is een brei aan mooie beelden en er zit wat lijn in. Wat er nou uiteindelijk het nut van is gaat aan mij voorbij. Ik heb me niet verveeld, maar ik vond dat ik naar een bewegend schilderij zat te kijken, niet naar een film. Wat dat betreft is het ook een heel mooi bewegend schilderij. Een ontzettend mooie lege huls, laten we het zo zeggen.”
Abbenhuis begon ooit een studie Journalistiek in de veronderstelling dat hij over film zou gaan schrijven. “Maar ik houd te veel van film om er negatief over te kunnen schrijven”, aldus de cinefiel. Hij voelt zich tijdens het gesprek dan ook zichtbaar ongemakkelijk bij het principe om zich negatief uit te laten over The Tree of Life, en praat daardoor langzaam en welafgewogen.
Het klinkt alsof je de film oppervlakkig vindt.
“Ja, ik zie liever een lelijke huls met inhoud. Ik vind een verhaal het belangrijkste van een film over het algemeen. Dat klinkt alsof ik alleen lineaire verhalende films wil zien, er zijn ook wel films zoals The Tree of Life die mij wel raken. Die nieuwe Wuthering Heights is een ook soort meditatie. Maar de regisseuse (Andrea Arnold, red.) laat genoeg elementen van het klassieke verhaal toe, zodat de personages je gaan boeien. Het boeit je of ze lijden, ja of nee. Je moet willen boeien.”
Het verhaal van The Tree of Life is daarentegen bijna een macguffin om de stijl aan op te hangen?
“Dat is sowieso iets waar ik niet van houd. Voor mij mag het verhaal niet ondergeschikt zijn aan de stijl. Door het zo onduidelijk te laten gaf Malick het acteren weinig kans. Geen een personage raakte bij mij enige snaar. Dat heeft niets met of het goed of slecht is te maken. Er is ook niks slechts aan The Tree of Life.”
Maar het ontbeert aan inhoud.
“Malick houdt het onduidelijk voor het onduidelijk houden, dat heeft geen nut. Het heeft totaal geen nut.”
Hoe weet je zo zeker dat Malick het onduidelijk houdt voor het onduidelijk houden?
“Je kunt toch gewoon een duidelijke film maken, normale scènes draaien. Hij kiest ervoor om het die vorm te geven. Sommige scènes van The Tree of Life worden door een focus gefilmd en er worden een paar woorden gezegd. Malick gaf de acteurs geen kans zijn personages tot leven te brengen.”
In zijn recensie schrijft Roger Ebert juist dat de film voor hem heel erg tot leven kwam, doordat het hem deed terugdenken aan zijn eigen jeugd.
“Dat vind ik geen reden om de film goed te vinden. Er zijn volksstammen die naar de woensdagavondfilm van RTL kijken. Dat zijn de meest doorsnee sjabloonachtige Amerikaanse televisieproducties. Toevallig omdat het ook over kanker gaat ,of een slecht huwelijk of een drankprobleem, spreekt het de mensen aan. Kwalitatief stelt het niks voor. Associatie kan voor jou persoonlijk een slechte film bijzonder maken. Er zijn films die ik fantastisch vind omdat ze mijn leven zo raken dat ze die bijzonder maken.”
Welke?
“Dat zijn films die ik anderen niet aan wil doen. Ik weet dat ze slecht zijn, ze zijn voor míj goed. Ik kijk ernaar en denk: ‘Hebben ze die nou speciaal voor mij gemaakt?’”
Toen ik je voor het interview sprak, zei je dat de scène in The Tree of Life met de dinosaurus leuk vond.
“Ja, dat was een heel prettig intermezzo. Om het verhaal met de Oerknal te verbinden vond ik preposterous, om het in het Engels te zeggen. Dat er dan toch iets van humor en vertedering in zit, vond ik wel lekker verfrissend even.”
Maar de rest kon je niet boeien.
“Ik vind het te ver gaan te veronderstellen dat personages je kunnen gaan boeien als je niets krijgt uitgelegd over de mensen, als je niet toegelaten wordt tot het acteren. Zodra een regisseur niet met commercie bezig wil zijn, maar alleen maar iets voor zichzelf gaat maken, vraag ik me af of je wel een film uit moet brengen. Laten we het zo zeggen: moet je dan niet gewoon een home movie maken en die gewoon op zolder gaan zitten kijken? Een filmmaker moet zelfkritiek hebben.”
Heeft Malick die niet?
“Nee, ik denk niet dat hij kritisch naar zichzelf kan kijken. De echt goede auteurs hebben het vermogen kritisch naar zichzelf te kijken en zichzelf te corrigeren. Die hebben geen producers nodig die zeggen van: ‘Hier ga je de fout in, dit boeit niet.’ Malick heeft blijkbaar moeite te ervaren wat men van hem vindt. Of hij wil er niet door worden beïnvloed, óf hij stoort zich aan deze factor. Het zou best allebei kunnen wezen.”
In een Italiaanse bioscoop heeft de film gedraaid met de eerste twee reels per abuis in de verkeerde volgorde. Het duurde een week voor ze erachter kwamen. Het publiek had niets in de gaten, en dacht dat het gewoon onderdeel was van de rare montagestijl.
Geamuseerd: “Het klinkt een beetje oneerbiedig, maar ik kan me er iets bij voorstellen, ja. Het is natuurlijk schandalig dat zoiets kan. Als volgorde niet belangrijk is, kun je 5 minuten draaien en dat in een loop zetten. Maar videokunst in een museum, van 15 minuten in een loopje, dat vind ik geen speelfilm.”
De film gedraagt zich dus te veel als een soort videokunst?
“The Tree of Life doet alsof het ergens over gaat, maar er valt niks te snappen. Dat is wat mij stoort. Ik ben overtuigd dat over 10 jaar niemand meer naar die film kijkt. Dat is vaak waar het onderscheid ligt; zijn er over tien jaar nog mensen die er opnieuw naar kijken of die er over praten? Dat is de lakmoesproef die je moet doorstaan.”
Iedere Duimpjeworstelaar krijgt ook de gelegenheid om een positief oordeel te geven over films. De CINEmaki vroeg Chris Abbenhuis om drie tips te geven aan de lezer:
“Daarin wordt wat mij betreft genoeg verhaal en acteren doorgelaten om het geheel boeiend te maken, terwijl het dezelfde soort film is als The Tree of Life.”
“Het is een film die heel erg op de stijl drijft, maar de dialogen de ruimte geeft. Het verhaal is niet erg bijzonder, maar een film is toch een mix van dingen.”
“Dat is ook een prachtige film, een film met een hard persoonlijk verhaal, met soms wat ongeloofwaardigheden, maar met heel sterk acteren.”
de CINEmaki 
Pingback: Aantekeningen: Mr. Rice’s Secret | de CINEmaki
Pingback: Aantekeningen: The Ballad of Narayama | de CINEmaki